اگر با مشکلاتی مانند ناباروری به پزشک زنان مراجعه کرده باشید، احتمال دارد که با گزینه چسبندگی لوله فالوپ مواجه شده باشید. انسداد لوله فالوپ یکی از دلایل اصلی ناباروری است. این عامل حدود نیمی از موارد اختلال در باروری را تشکیل می‌دهد. خطر دیگر این وضعیت، به ویژه با انسداد نسبی، در افزایش خطر حاملگی خارج رحمی است. در این راهنما به بررسی کامل بیماری، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن می‌پردازیم. با ماهمراه باشید.
لوله فالوپ چیست؟
ابتدا قصد داریم نگاهی به آناتومی رحم و لوله فالوپ بیندازیم. لوله فالوپ (مجرای تخمدان) یک جفت اندام لوله‌ای دستگاه تناسلی زنانه است که رحم و تخمدان‌ها را به هم متصل می‌کند. متوسط قطر کانال لوله فالوپ ۰.۱ میلی‌متر و طول آن ۱۰-۱۲ سانتی‌متر است. در این کانال‌ها، اسپرم با تخمک ترکیب شده و لقاح انجام میشود. سلول تخم بارور شده از طریق لوله وارد حفره رحم میشود و به دیواره رحم می‌چسبد. حرکت توسط پرز‌های مخصوصی که بر روی غشای مخاطی هر لوله فالوپ قرار دارد، فراهم میشود؛ بنابراین لوله‌های فالوپ به طور مستقیم در لقاح نقش دارند. اما به دلیل بیماری‌ها و آسیب های مختلف، بازبودن لوله‌های فالوپ می‌تواند مختل شود.
انسداد لوله فالوپ چیست؟
همان‌طور که توضیح دادیم، لوله فالوپ ساختار بسیار ظریفی است که به رحم می‌چسبد. این حالت به عنوان یک لوله انتقال برای سلول‌های تخمک پس از تخمک‌گذاری و سلول های اسپرم عمل می‌کند. اگر بسته باشد، بارداری نمی‌تواند به طور طبیعی اتفاق بیفتد؛ زیرا سلول تخمک نمی‌تواند عبور کند و بارور نمی‌شود. لوله‌های فالوپ را نمی‌توان در ابتدا در سونوگرافی مشاهده کرد، اما می‌توان آنها را با استفاده از روش‌های خاصی قابل‌مشاهده کرد.
آیا می‌توان با لوله فالوپ مسدود شده باردار شد؟
شما نمی‌توانید به طور طبیعی با لوله‌های فالوپ مسدود شده باردار شوید. اگر هر دو لوله فالوپ مسدود شده باشند، می‌توان روش‌های لقاح مصنوعی مانند IVF یا ICSI را مورد بحث قرارداد. این بدان معنی است که در صورت مسدودشدن لوله فالوپ، بارداری همچنان امکان‌پذیر است.
طبق آمار‌های مختلف، از ۲۰ تا ۶۰ درصد انسداد‌ها باعثناباروری زنان و ۶ تا ۱۰ درصد باعث حاملگی خارج از رحم یاحاملگی خارج از رحم میشود.
عواقب چسبندگی لوله‌های فالوپ چیست؟
اگر تمایلی برای بچه‌دارشدن وجود نداشته باشد، انسداد لوله فالوپ عواقب دیگری ندارد و معمولاً حتی متوجه آن نمی‌شوند. درغیر این صورت، بارداری می‌تواند در مورد انسداد یک طرفه دشوارتر شود (یک لوله فالوپ هنوز آزاد است) و در مورد انسداد دوطرفه بارداری غیرممکن میشود.
علائم چسبندگی لوله فالوپ
در بیشتر موارد، یک زن به ایجاد این بیماری مشکوک نیست. ازآنجایی که علائم خاصی ندارد و گاهی تنها شکایتش ناباروریاست. به همین دلیل انجام آزمایش‌های غربالگری و مشورت باپزشک قبل از لقاح بسیار مهم است. اما هنوز علائم غیر اختصاصی وجود دارد:
● قاعدگی بدون درد
● درد در هنگام استراحت که با قاعدگی همراه نیست.
● دفع احتمالی ترشحات ناهمگن با بوی نامطبوع
● عدم بارداری در طول یک دوره طولانی زندگی جنسی فعالبدون پیشگیری از بارداری
● درد در قسمت تحتانی شکم، عمدتاً در سمت ضایعه
● نقص چرخه قاعدگی
● تکرر ادرار
● درد در هنگام مقاربت
چرا چسبندگی لوله فالوپ رخ می‌دهد؟
به طور کلی دلایل زیادی وجود دارد که منجر به این بیماریمی‌شود. بیایید با جزئیات به رایج‌ترین آنها نگاه کنیم:
بیماری التهابی مزمن لوله‌ها؛ اگر غشای مخاطی لوله فالوپ ملتهب شود، می‌توانند به هم بچسبند و در نتیجه مجرای آن را به طور کامل ببندند و همچنین می‌توانند به لایه پرز لوله آسیب برسانند که همچنین حرکت تخمک و اسپرم را از طریق لوله فالوپ غیرممکن می‌کند.
اندومتریوز _ بیماری که در آن لایه بیرونی پوشش رحم فراتر از حدخود رشد می‌کند. اگر در جهت لوله‌های فالوپ رشد کند، می‌تواندآن‌ها را مسدود کند.
حاملگی خارج از رحم ؛ این بدان معناست که تخمک بارور شده در حفره رحم قرار نمی‌گیرد؛ بلکه در لوله فالوپ قرارمی‌گیرد. پس از این شرایط، لومن لوله می‌تواند کاهش یابد یا کاملاً بسته شود.
خوشه؛ الیاف بافت همبند که می‌توانند پس از جراحی شکم (روده، رحم، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و غیره)، پس از سقط جنین یاکورتاژ تشخیصی رحم تشکیل شوند.
همه این علل می‌تواند منجر به انسداد جزئی یا کامل لومن لوله‌های فالوپ شود و فقط یک تشخیص خوب می‌تواند این آسیب را تشخیص دهد.
انواع چسبندگی لوله‌های فالوپ
2 نوع انسداد لوله‌های فالوپ وجود دارد:
● کامل (کاملاً مسدود شده است)؛
● جزئی (لوله باریک است، اما به طور کامل مسدود نشدهاست).
بر اساس وضعیت لوله‌ها وبا توجه به عامل ایجادکننده، چسبندگی شامل انواع زیر است:
● التهابی (باز بودن لوله به دلیل اگزودا و چسبندگی داخل مجرا مختل میشود).
● بعد از عمل (لوله با چسبندگی از بیرون پس از مداخلاتشکمی یا از داخل پس از کورتاژ فشرده میشود).
● اندومتریوئید (در ابتدا، لومن توسط رشد آندومتر مسدودمی‌شود و سپس انقباضات بافت همبند در لوله ایجادمی‌شود).
● عملکردی (لومن مسدود نمی‌شود، اما تخمک به دلیلفقدان پریستالسیسم (حرکت موجی) که اغلب با علل هورمونی همراه است، درطول لوله حرکت نمی‌کند).
درجه‌بندی چسبندگی لوله فالوپ
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، زمانی که تنها یکی از لوله‌هاگرفته باشد احتمال بارداری وجود دارد؛ اما اگر هر دو لوله فالوپ چسبندگی داشته باشند، احتمال بارداری به شدت کاهش می‌یابد. بسته به میزان چسبندگی، 4 درجه برای این بیماری مشخص میشود:
1-لوله قابل عبور است،اما حداقل چسبندگی روی زائده‌ها وجود دارد.
2- بخش صعب‌العبور در مجاورت تخمدان، اما چین‌خوردگی لوله حفظ شده، کمتر از نیمی از سطح تخمدان با چسبندگی پوشیده شده است.
3- قسمت مجاور تخمدان صعب‌العبور است، چین‌های غشای مخاطی از بین رفته، بیش از نیمی از سطح تخمدان در چسبندگی پوشانده شده است.
4- مجرای لوله کاملاً با مایع پر شده است، چین‌ها از بین می‌روند، تخمدان تقریباً کاملاً با چسبندگی پوشانده شده است.
چسبندگی لوله فالوپ چگونه تشخیص داده میشود؟
در حال حاضر چندین روش ابزاری برای تشخیص انسداد لوله فالوپ وجود دارد.
هیسترؤسالپنگوگرافی (HSG)
هیستروسالپینگوگرافی یا HSG همان عکس رنگی رحم است که در طی آن ، ماده حاجب به داخل حفره رحم تزریق میشود و سپس عکسبرداری با اشعه ایکس انجام میشود. اگر تصویر ورود ماده کنتراست به داخل حفره شکمی را نشان دهد، می‌توان فرض کرد که لوله‌های فالوپ سالم می باشند. با این حال، اگر لوله‌های فالوپ پر نباشد یا فقط تا نیمه پر باشد، تشخیص انسداد لوله انجام میشود.
عوامل مختلفی وجود دارد که می‌تواند در کیفیت عکس رنگی (HSG) تاثیرگذار باشد که اصلی‌ترین آن را می‌توان مرکز عکسبرداری و شخصی که عکسبرداری را انجام می دهد و همکاری بیمار در نظر گرفت. مرکز تصویر برداری طب آزما با توجه به استفاده از بروزترین دستگاه‌های عکس برداری و همچنین رادیولوژیست‌ها و کارشناسان رادیولوژی خبره در زمینه عکس برداری از رحم (HSG) یکی از بهترین مراکز در زمینه ارائه خدمات تصویربرداری در کشور می باشد که در شهر قم قرار دارد. به صورتی که این مرکز تصویر برداری در حال حاضر به عنوان بهترین مرکز عکس رنگی رحم (HSG) در قم شناخته میشود که بدلیل انجام این عکسبرداری با بیهوشی بعنوان یک مرکز منحصر بفرد در کشور مطرح میباشد و از سراسر کشور مراجعه کننده دارند. به علاوه اینکه هزینه عکس رنگی رحم در این مرکز با تعرفه مصوب بوده و نسبت به خیلی از مراکز دیگر کمتر می باشد.
از آنجا که انجام این عکسبرداری در گروهی از بانوان خوشایند نبوده و یا بدلایلی همراه با درد و ناراحتی می باشد از بیش از پانزده سال پیش آقای دکتر مقدس زاده اقدام به فراهم آوردن شرایط مناسب جهت انجام این عکسبرداری (HSG) با بیهوشی در مرکز طب آزمای قم نموده اند. این کار توسط متخصص بیهوشی آقای دکتر مقدس زاده و با رعایت کلیه موارد لازم انجام میشود.
هیسترو سونوگرافی
این روش نوعی سونوگرافی واژینال یا داخل رحمی است که برای بررسی چسبندگی لوله فالوپ و چسبندگی رحماستفاده میشود. محلول نمکی از طریق یک کاتتر به داخل حفره رحم تزریق میشود که از طریق لوله‌های فالوپ به داخل حفره شکمی حرکت می‌کند. با توجه به اینکه تراکم محلول و دیواره‌های رحم متفاوت است، پزشک می‌تواند از سونوگرافی برای مشاهده حرکت آن استفاده کند. اگر لوله فالوپ مسدود شده باشد، حجم آن بزرگ میشود.
روش لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی یک جراحی کم تهاجمی است که در آن یک دوربیندر حفره شکمی قرار داده میشود و رحم با رنگ پر میشود. پساز چند دقیقه، پزشک می‌تواند در دوربین مشاهده کند که چگونه رنگ به داخل حفره شکمی خونریزی می‌کند و نفوذپذیری را نشانمی‌دهد. با این روش نیز پزشک می‌تواند بلافاصله درمان انسدادلوله فالوپ را آغاز کند.
هر یک از روش‌های تشخیصی به‌صورت جداگانه برای هر بیمارطراحی شده است. هنگامی که تشخیص و علت انسداد لوله مشخص شد، پزشک درمان را تجویز می‌کند.
سایر روش‌ها
متخصص زنان علاوه بر اثبات چسبندگی لوله‌ها، محتمل‌ترین علتاین وضعیت را شناسایی می‌کند؛ بنابراین، برنامه تشخیصیممکن است شامل روش‌های تحقیقاتی زیر باشد:
● اسکن سونوگرافی اندام‌های لگنی
● آزمایشات برای عفونت های تناسلی (عمدتاً کلامیدیا وسوزاک). PCR یا تعیین تیتر آنتی بادی های کلاس M و G می‌تواند انجام شود.
● ارزیابی پروفایل هورمونی برای آسیب ثانویه مشکوک بهتخمدان‌ها یا نقض پریستالیس لوله‌های فالوپ نشان‌داده‌شدهاست.
چگونه می‌توان چسبندگی لوله فالوپ را درمان کرد؟
بسته به علت، گسترش و پیچیدگی بیماری، پزشک می‌تواند درمانمحافظه‌کارانه یا جراحی را برنامه‌ریزی کند.
روش محافظه‌کارانه درمان
در فرایندهای التهابی در لوله‌های فالوپ استفاده میشود. پزشکدارو‌های ضدالتهاب، داروهای ضدباکتری و روش‌هایی را برایبهبود گردش خون موضعی تجویز می‌کند.
روش عمل اغلب یک مداخله لاپاراسکوپی است که در طی آن علت انسداد لوله‌های فالوپ به طور مستقیم از بین می‌رود: تشریح وبرداشتن چسبندگی‌ها، برداشتن پولیپ‌ها و نئوپلاسم‌ها و غیره. همچنین در صورت وجود ناهنجاری‌های آناتومیک می‌توان توبوپلاستی را انجام داد.
با این حال، در برخی موارد، لوله‌های فالوپ قابل‌درمان نیستند یاهر دو لوله فالوپ باید برداشته شوند. به‌عنوان‌مثال، در مورد التهابپیشرفته، پولیپ عود‌کننده یا تومور سرطانی.
در این مورد، باید به فناوری‌های کمک باروری مانند لقاح آزمایشگاهی یا ICSI متوسل شد. در این روش، لقاح در خارج از بدن زن انجام میشود و جنین تمام شده در رحم کاشته میشود و سپس خود را به دیواره رحم می‌چسباند. این مرحله لقاح درلوله‌های فالوپ را دور می‌زند.
روش‌های درمانی را فقط می‌توان با درنظرگرفتن وضعیت زن ومرحله روند توسط پزشک انتخاب کرد.
چگونه از گرفتگی لوله فالوپ جلوگیری کنیم؟
مدت‌هاست که در پزشکی پذیرفته شده است که پیشگیری از یک بیماری بسیار آسان‌تر و ارزان‌تر از درمان عواقب آن است. این مورد در مورد انسداد لوله‌های فالوپ نیز صادق است. اگر نکات ساده پیشگیری را رعایت کنید، می‌توانید از این بیماری پیشگیری کنید.
معاینات منظم توسط متخصص زنان
یک بار در سال، برای زنان زیر ۳۵ سال، و هر ۶ ماه یک بار پساز ۳۵ سالگی. در مراحل اولیه، انسداد اغلب می‌تواند به‌صورتمحافظه‌کارانه درمان شود.
فرایندهای التهابی اندام‌های تناسلی را خودتان درمان نکنید، این می‌تواند منجر به یک بیماری مزمن شود و متعاقباً به بسته شدن دهانه لوله‌های فالوپ کمک کند. بهتر است به موقع با پزشک مشورت کنید و تحت نظر او درمان شوید.
رابطه زناشویی ایمن داشته باشید.
از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده کنید. این می‌توانداحتمال انتقال بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهد.
از سقط جنین خودداری کنید.
در اغلب موارد، سقط جنین منجر به فرایندهای التهابی در رحم و لوله‌های فالوپ، ایجاد اندومتریوز و سایر بیماری‌هایی میشود که می‌تواند باعث انسداد لوله فالوپ در آینده شود. توصیه میشود که سقط جنین فقط به دلایل پزشکی انجام شود.
قطر لوله فالوپ چقدر است؟
قطر لوله فالوپ حدود 0.1 میلی متر است که تقریباً به اندازه نخ خیاطی است. طول آن نیز به طور متوسط 10 تا 12 سانتی متر است. همان طور که گفته شد، لوله‌های فالوپ دو لوله نازک و عضلانی هستند که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کنند. آنها نقش مهمی در باروری دارند زیرا محل لقاح تخمک توسط اسپرم هستند.
