آندومتریوز بیماری است که در آن بافتی شبیه به بافتی که داخل رحم را می پوشاند (آندومتر) در خارج از رحم رشد می کند. این بافت اضافی می تواند در جاهایی مانند تخمدان ها، لوله های فالوپ، روده ها و حتی مثانه رشد کند. اگر بخواهیم بررسی کنیم که این اتفاق چطور می افتد؟
در هر ماه، بدن زن برای بارداری آماده می شود. لایه داخلی رحم (آندومتر) ضخیم می شود تا در صورت بارداری، تخمک بارور شده بتواند در آن لانه کند. اگر بارداری رخ ندهد، این لایه ضخیم شده از بین می رود و خونریزی قاعدگی ایجاد می شود. در زنان مبتلا به آندومتریوز، این بافت اضافی همزمان با آندومتر داخل رحم، ضخیم شده و سپس خونریزی می کند. اما از آنجایی که این بافت در جایی رشد کرده است که نباید، خونریزی راهی برای خروج ندارد و باعث التهاب، درد و تشکیل بافت های اسکار می شود. اندومتریوز عوارض زیادی دارد که ما در این متن قصد داریم راجع به یکی از عوارض یعنی اندومتریوز و ناباروری، مطالبی را بیان کنیم:
تشخیص آندومتریوز
تشخیص قطعی آندومتریوز معمولا با لاپاراسکوپی انجام می شود. در این روش، جراح با استفاده از یک لوله باریک مجهز به دوربین، داخل شکم را بررسی می کند و نمونه هایی از بافت مشکوک را برای بررسی زیر میکروسکوپ برمی دارد. این بهترین روش برای مشاهده مستقیم بافت های آندومتریوزی و تشخیص دقیق است. علاوه بر لاپاراسکوپی، روش های دیگری مانند سونوگرافی، ام آر آی و سی تی اسکن و عکس رنگی رحم نیز ممکن است برای ارزیابی وضعیت لگن و تشخیص آندومتریوز به کار روند. اما این روش ها به تنهایی برای تشخیص قطعی کافی نیستند. تشخیص زودهنگام آندومتریوز بسیار مهم است، زیرا درمان زودهنگام می تواند به بهبود علائم و پیشگیری از عوارض کمک کند. اگر شما علائم آندومتریوز را دارید، حتماً به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
اندومتریوز و ناباروری
ناباروری به معنای ناتوانی در باردار شدن پس از یک سال تلاش جنسی منظم بدون استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری است. در زنان مبتلا به آندومتریوز، ناباروری ممکن است به دلیل عوامل زیر رخ دهد:
چسبندگی ها: بافت آندومتریوزی می تواند باعث ایجاد چسبندگی در اطراف تخمدان ها، لوله های فالوپ و سایر اندام های لگن شود. این چسبندگی ها می توانند حرکت تخمک و اسپرم را مختل کرده و احتمال لقاح را کاهش دهند.
التهاب: بافت آندومتریوزی می تواند باعث التهاب مزمن در لگن شود. این التهاب می تواند به تخمدان ها و لوله های فالوپ آسیب رسانده و عملکرد آن ها را مختل کند.
اختلال در تخمک گذاری: آندومتریوز می تواند بر روی تخمک گذاری نیز تأثیر بگذارد و باعث نامنظمی یا عدم تخمک گذاری شود.
آسیب به لوله های فالوپ: بافت آندومتریوزی می تواند به لوله های فالوپ آسیب رسانده و آن ها را مسدود کند. این امر مانع از حرکت تخمک به سمت رحم و لقاح آن می شود.
علائم آندومتریوز و ناباروری
یکی از عوارض شایع آندومتریوز، ناباروری است. علائم آندومتریوز بسیار متنوع است و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از زنان علائم خفیفی دارند، در حالی که برخی دیگر علائم شدید و ناتوان کننده را تجربه میکنند. شایع ترین علائم آندومتریوز عبارتند از:
درد لگن: این درد معمولاً قبل، حین یا بعد از قاعدگی رخ می دهد و می تواند شدید باشد.
درد هنگام رابطه جنسی: درد در هنگام یا بعد از رابطه جنسی
درد در هنگام دفع مدفوع یا ادرار
خونریزی شدید یا طولانی مدت قاعدگی
خونریزی بین قاعدگی
خستگی مزمن
مشکلات گوارشی
ناباروری
علائم دیگر آندومتریوز که ممکن است در برخی افراد دیده شود نیز عبارتند از:
درد کمر
درد پاها
حساسیت شکمی
تکرر ادرار
یبوست
تهوع و استفراغ
علائم ناباروری ناشی از آندومتریوز
درمان آندومتریوز و ناباروری
آندومتریوز بیماری پیچیده ای است که می تواند به ناباروری منجر شود. درمان این بیماری و بهبود شانس بارداری نیازمند رویکردی جامع و شخصی سازی شده است. روش های درمانی آندومتریوز و ناباروری شامل موارد زیر است:
دارو درمانی
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب استفاده می شوند. داروهای هورمونی مانند قرص های ضد بارداری، پروژسترون و گنادوتروپین آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) نیز برای کاهش رشد بافت آندومتریوز و کاهش درد استفاده می شوند. همچنین در برخی موارد، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای کاهش التهاب استفاده می گردند.
جراحی
لاپاراسکوپی برای تشخیص قطعی آندومتریوز و برداشتن بافت های آندومتریوزی استفاده می شود. هیسترکتومی نیز در موارد شدید، برداشتن رحم ممکن است انجام شود. همچنین آندومتریوماکتومی یا برداشتن کیست های آندومتریومی از تخمدان ها هم مورد استفاده قرار می گیرد.
روش های کمک باروری
تلقیح داخل رحمی (IUI) یکی از روش های تلقیح داخل رحمی است. در این روش، اسپرم شسته شده به داخل رحم تزریق می شود. لقاح آزمایشگاهی (IVF) هم روش دیگر است. در این روش، تخمک از تخمدان زن گرفته شده و در آزمایشگاه با اسپرم بارور می شود و سپس جنین حاصل به رحم منتقل می شود. همچنین تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) روش دیگری است. این روش برای مردانی که مشکلاتی در اسپرم دارند استفاده می شود. از سوی دیگر جراحی لاپاراسکوپی قبل از IVF هم انجام می گیرد. برای بهبود شانس موفقیت IVF، ممکن است جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن بافت های آندومتریوزی انجام شود.
انتخاب روش درمانی مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله شدت آندومتریوز و میزان گسترش آن، سن بیمار و تمایل به بارداری، نوع و شدت علائم، نتایج آزمایشات هورمونی و سایر آزمایشات و میزان تمایل به بارداری بیمار. مهم است بدانید که درمان آندومتریوز و ناباروری ممکن است زمان بر باشد و نیاز به صبر و همکاری بیمار داشته باشد. موفقیت درمان هم به عوامل مختلفی بستگی دارد و تضمینی برای بارداری وجود ندارد. اگر شما به آندومتریوز یا ناباروری مشکوک هستید، حتماً به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنید.
پیشگیری از ناباروری ناشی از آندومتریوز
متاسفانه، در حال حاضر هیچ روش قطعی برای پیشگیری کامل از آندومتریوز و در نتیجه ناباروری ناشی از آن وجود ندارد. دلیل دقیق ایجاد آندومتریوز هنوز به طور کامل شناخته شده نیست، و عوامل ژنتیکی، محیطی و هورمونی در بروز آن نقش دارند. با این حال، برخی از اقدامات می توانند به کاهش خطر ابتلا به آندومتریوز و مدیریت علائم آن کمک کنند و به طور غیر مستقیم از ناباروری جلوگیری نمایند. اگر چه این اقدامات می توانند به کاهش خطر ابتلا به آندومتریوز کمک کنند، اما تضمینی برای پیشگیری کامل نیستند. در صورتی که علائم آندومتریوز را دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنید. برخی از اقدامات پیشگیری از ناباروری ناشی از آندومتریوز عبارتند از:
تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از فیبر، سبزیجات و میوه ها و کاهش مصرف گوشت قرمز و غذاهای فرآوری شده می تواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند.
فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم به بهبود گردش خون، کاهش استرس و کاهش التهاب کمک می کند.
مدیریت وزن: حفظ وزن سالم می تواند به تنظیم هورمون ها کمک کند.
کاهش استرس: استرس می تواند بر سیستم ایمنی بدن و هورمون ها تأثیر بگذارد. بنابراین، مدیریت استرس از طریق تکنیک هایی مانند یوگا، مدیتیشن یا مشاوره می تواند مفید باشد.
مراجعه منظم به پزشک: مراجعه منظم به پزشک برای انجام معاینات روتین و تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل می تواند به درمان به موقع بیماری کمک کند.
درمان به موقع اختلالات قاعدگی: درمان به موقع اختلالات قاعدگی مانند آمنوره (قطع قاعدگی) یا دیسمنوره (درد شدید قاعدگی) می تواند از پیشرفت آندومتریوز جلوگیری کند.
درمان های مکمل: برخی مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی می تواند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی در زنان مبتلا به آندومتریوز کمک کند. فیزیوتراپی نیز می تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد لگن کمک کند.
شناخت علائم اولیه: آشنایی با علائم اولیه آندومتریوز مانند درد لگن، درد هنگام رابطه جنسی و خونریزی شدید قاعدگی می تواند به تشخیص زودهنگام بیماری کمک کند.
نتیجه گیری
آندومتریوز و ناباروری به یکدیگر ارتباط دارند. بنابراین باید علائم این بیماری را جدی بگیرید. هر چند برخی از زنان مبتلا به آندومتریوز ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و بیماری آن ها به طور اتفاقی در طی یک عمل جراحی تشخیص داده شود. همچنین، همه زنان مبتلا به آندومتریوز لزوماً نابارور نیستند.
با این وجود اگر شما هر یک از علائم آندومتریوز و ناباروری را دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارتند از عدم موفقیت در بارداری پس از یک سال تلاش جنسی منظم بدون استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری، قاعدگی نامنظم یا عدم وجود قاعدگی، درد لگن و درد هنگام رابطه جنسی. پزشک می تواند با انجام معاینه فیزیکی و آزمایش های لازم، تشخیص دقیق آندومتریوز و ناباروری را انجام دهد. مهم است بدانید که تشخیص زودهنگام و درمان مناسب آندومتریوز می تواند به بهبود شانس بارداری کمک کند. درمان های مختلفی برای آندومتریوز و ناباروری وجود دارد که پزشک بر اساس شرایط شما بهترین گزینه را انتخاب خواهد کرد.